Μαγικές τελετουργίες

Η ζωγραφική του Νίκου Μιχαλιτσιανου

Σπάνια εργασία νέου καλλιτέχνη συγκεντρώνει τα στοιχεία ταυτότητας που διαθέτει η ζωγραφική του Νίκου Μιχαλιτσιάνου. Ένα όραμα προσωπικό με συνέπεια πειθώ και αμετανιωτη τεχνική αυτοπεποίθηση. Έναν όγκο δουλειάς που εμπνέει σεβασμό. Μνημειακά μεγέθη που επιβεβαιώνουν την αναγκαιότητα τους. Έτσι κέρδισε αιφνιδιαστικά την προσοχή μου ο πιστός και διακριτικός ακροατής των παραδόσεων μου Νίκος Μιχαλιτσιάνος. Ο υποδειγματικός και ευήκοος μαθητής των θεωρητικών έκρυβε έναν ονειροπόλο και περιπαθή ζωγράφο

Το Όραμα. Ο Νίκος ονειρεύεται αρχέγονες τελετουργίες της φύσης ,κύκλους των εποχών, ιεροτελεστίες της βλάστησης, εκρήξεις ηφαίστειων, βουνά που εμψυχώνονται κινούνται και ερωτεύονται, καθαρτήρια λουτρά, αιματηρές θυσίες και ιερά σφάγια. Βέβαια τα όνειρα του

συνάδουν με το πνεύμα του καιρού - με το ανάλογο τελετουργικό ρεπερτόριο της μεταμοντέρνας συνθήκης, πράγμα απόλυτα κατανοητό και θεμιτό. Ακόμη και τα πιο κρυφά μας όνειρα τα σκηνοθετεί και τα σκηνογραφεί ο καιρός μας, ας μην το λησμονούμε.

Η Τεχνική. Την προσωπική σφραγίδα και το πιστοποιητικό γνησιότητας στα έργα του Νίκου Μιχαλιτσιάνου τα εξασφαλίζει η τεχνική τους πραγμάτωση. Η εικόνα αισθητοποιείται και αναδύεται μέσα από την ύλη, την ώρα της δημιουργικής διαδικασίας. Δεν προϋπάρχει. Η μορφή συνυφαίνεται με τη χειρονομία. Γι αυτό διατηρεί τη χειρονομιακή της καταγωγή. Και καθώς ο ζωγράφος χαράζει, «γράφει» - με την αρχαία έννοια της λέξης - πάνω στην παχύρευστη ύλη, τα σημάδια που αφήνει το πινέλο ή κάποιο αιχμηρό εργαλείο θυμίζουν βραχογραφίες, τοτεμικά σύμβολα, παιδικά σκαριφήματα η ιερογλυφικά. Ο χώρος του τελάρου μεταβάλλεται σε χώρο Μαγικής Τελετουργίας.

Η Υλη-τα χρώματα-τα σήματα. Μιλήσαμε πριν για παχύρευστη ζωγραφική ύλη. Πράγματι τα έργα του Νίκου Μιχαλιτσιάνου διαθέτουν μια έντονη σωματικότητα. Θα την ονόμαζα χθόνια σωματικότητα. Η αγροτική μου καταγωγή με οδηγεί σε εικόνες οργωμένης γης. Θαρρώ η πρώτη ύλη του ζωγράφου, αυτά τα πολύτιμα παστώματα από λάδια, πάντοτε ακριβά, είναι το εικαστικό σήμα της γης, του χώματος. Άλλωστε είναι τυχαίο; Ο Μιχαλιτσιάνος επιλέγει με συμβολική εμμονή γαιώδεις τόνους ομπρες ωχρες σιενες. Πλάι στα  γαιώδη το κόκκινο (καρμινα και μίνιο) και το μαύρο της φωτιάς, εκπυρωμενης ή γερμένης προς το κάρβουνο. Πλάι στα δυο στοιχεία το τρίτο το νερό - «σημειώνεται» - με λευκά ή με εκδορές, με αφαίρεση χρώματος. Ο αέρας το τέταρτο στοιχείο υποδηλώνεται συμβολικά.

Οι μορφές του Νίκου Μιχαλιτσιανου δεν υπόκεινται στους νόμους της βαρύτητας . Συχνά

αιωρούνται η απογειωνονται.Τα βουνά λιγνευουν,γινονται μυτερά ,μενχιρ ασταθή και ορχουμενα

τα νερά εκτοξεύονται σε πίδακες. Μια οξυκόρυφη, ακανόνιστη πυραμίδα είναι το πιο πολυσύχναστο σχήμα στις επιφάνειες του ζωγράφου βουνά κυπαρίσσια, δίχτυα ψαράδων η γιγάντια βέλη συμπλέκουν λεπτές ισορροπίες μέσα σε αχανείς, αλλά ποτέ αδρανείς εκτάσεις

Το παλίνδρομο όργωμα της ύλης μεταμορφώνει τους πινάκες του Νίκου Μιχαλιτσιάνου σε παλίμψηστα μνήμης ενοικημενα από γραφικά σύμβολα, μηνύματα μισοναυαγισμενα, μισοαναδυομενα από κρυφούς κραδασμούς και ανήκουστες εκρήξεις. Ζωγραφικά δρώμενα μιας λανθάνουσας τελετουργίας, τα έργα του Νίκου Μιχαλιτσιάνου δεν μεταδίδουν ωστόσο κανένα άγχος, δεν μεταφράζουν νοσηρά αισθήματα δεν κυοφορούν τραγωδίες. Δεν έχουν σχέση με τον εξπρεσιονισμό. Μακρινός τους πρόγονος είναι η ζωγραφική των σπηλαίων, πιο κοντινός ο Παουλ Κλεε, πιο γειτονικός ο ιταλός μεταπρωτοποριακος Κουκι και σε τελευταία ανάλυση η παιδική ζωγραφική.

Ένα παιχνίδι μια αφοπλιστική αθωότητα, συνδυασμένα με την λεπτή ειρωνεία ενός μεγάλου που υποδύεται παιδικούς ρόλους για να πει τα ανείπωτα και να απογειωθεί από τα κοινότοπα, αποσοβούν διαρκώς. Ίσως γι’ αυτό οι πίνακες του Νίκου Μιχαλιτσιάνου διαθέτουν τη μεταδοτική ευεξία της νεότητας.

Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα

Καθηγήτρια της Ιστορίας της Τέχνης

Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης